Ιστορία Β' Λυκείου 3

Μάθημα και πάμε...

"Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ

Α. ΠΡΟΪΣΛΑΜΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ

• Αγροτική κοινωνία στη Νότια Αραβία, στη Βόρεια νομαδική και φυλετικά οργανωμένη

Β. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΑΡΑΒΩΝ

ΜΩΑΜΕΘ

• Ιδρύει μια νέα θρησκεία, το ισλάμ, με  πολλά  στοιχεία από τον ιουδαϊκή και τη χριστιανική θρησκεία
• Το 622 εκδιώκεται από τη Μέκκα και καταφεύγει στη Μεδίνα – η αποδήμησή του ονομάζεται «εγίρα» και αποτελεί την αφετηρία του χρονολογικού συστήματος των Αράβων
• Μέσα σε μια 10ετία επιβάλλει τη νέα θρησκεία και συνενώνει τις αραβικές φυλές

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

• Ιερό βιβλίο το Κοράνι – δεν καθορίζει μόνο τη θρησκευτική συμπεριφορά των πιστών , αλλά και τις υποχρεώσεις που έχουν ως πολίτες
• Υποχρέωση των πιστών ο ιερός πόλεμος ( τζιχάντ ), δηλ η διάδοση της θρησκείας με τα όπλα – αυτή η πίστη οδηγεί σε ραγδαία εξάπλωση του ισλάμ
• Η κοσμική δικαιοσύνη δε διαχωρίζεται από τη θρησκευτική – ο ανώτατος άρχοντας ταυτόχρονα θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης – θεοκρατικό κράτος

ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ

• Θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης αναλαμβάνει ο χαλίφης – τοποτηρητής του προφήτη –θρησκευτικό πρότυπο και αρχηγός κράτους ταυτόχρονα

ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

Α. Η ΑΡΑΒΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Την  εκπληκτική ταχύτητα των αραβικών κατακτήσεων εξηγούν :

• Ο θρησκευτικός φανατισμός των μαχητών
• Η εξάντληση Βυζαντινών και Αράβων λόγω του μεταξύ τους πολέμου
• Η ψυχική αποξένωση των  μονοφυσιτικών επαρχιών  Συρίας, Αιγύπτου από το ορθόδοξο κέντρο της Κωνσταντινούπολης

Απώλειες :

• Χάνονται οι ανατολικές επαρχίες ( Συρία, Περσία, Αρμενία, Μεσοποταμία )
• Χάνεται η Αίγυπτος – βαρύ πλήγμα, σιτοβολώνας του Βυζαντίου
• Καταλαμβάνεται η Β. Αφρική και μέρος της Βησιγοτθικής Ισπανίας
• Η προέλασή τους αναχαιτίζεται από τους Φράγκους στο Πουατιέ

      ( 732 μ. Χ. )

Β. ΠΟΛΕΜΟΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ – ΠΟΛΙΟΡΚΙΕΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

• Χαλίφης Μωαβίας : ναυπηγεί στόλο και καταλαμβάνει την πρωτεύουσα της Κύπρου, τη  Ρόδο και την  Κω
• Ακολουθούν δύο απόπειρες των Αράβων να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη. Αποτυγχάνουν χάρις στην αποφασιστικότητα των Βυζαντινών και το υγρό πυρ

Η απόκρουση των πολιορκιών της Κωνσταντινούπολης και η νίκη των Φράγκων στο Πουατιέ αποτέλεσαν φραγμό στην προέλαση των Αράβων στην Ευρώπη και γι’ αυτό θεωρούνται γεγονότα μεγάλης ιστορικής σημασίας

Γ. ΑΡΑΒΟΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΣΤΗ Μ. ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

• Στις αρχές του 9^ου αι. εσωτερικές διαμάχες αναγκάζουν τους Άραβες να σταματήσουν προσωρινά τις επιθέσεις στο Βυζάντιο
• Αργότερα όμως, εκμεταλλευόμενοι   την αναστάτωση που προκαλεί στο Βυζάντιο η επανάσταση του Θωμά Σλάβου και την παραμέληση του στόλου τους, καταλαμβάνουν την Κρήτη και κάνουν απόβαση στη Σικελία
• Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος δίνει σκληρές μάχες με τους Άραβες στη Μ. Ασία. Κατά τη διάρκεια τους καταστρέφεται η ιδιαίτερη πατρίδα του, το Αμόριο

Συνέπειες των Αραβικών κατακτήσεων

• Τη βυζαντινή θαλασσοκρατία  διαδέχεται μια περίοδος συγκυριαρχίας Αράβων – Βυζαντινών
• Στα νησιά συνεχείς επιδρομές  του αραβικού στόλου μειώνουν τον πληθυσμό  και επιφέρουν περιορισμό του εμπορίου
• Στις μικρασιατικές περιοχές περιορίζονται οι αγροτικές δραστηριότητες και πλήττεται και εδώ τα εμπόριο

Στο χώρο της Μεσογείου έχουν πλέον δημιουργηθεί δύο κόσμοι :

α. ο χριστιανικός – ευρωπαϊκός ( Βυζάντιο – Φράγκοι ) και

β. ο μουσουλμανικός – αραβικός

ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ ( μέσα 8ου – μέσα 9ου αι )

Ξεκινά στα χρόνια των Ισαύρων – πρωτεργάτες οι δύο πρώτοι Ίσαυροι ( Λέων Γ’ και Κωνσταντίνος Ε’ )

Συνθήκες εκδήλωσης

• Συχνές οι υπερβολές  κατά τη λατρεία των εικόνων και των λειψάνων, που φτάνουν  στα όρια της δεισιδαιμονίας – οι Άραβες χαρακτηρίζουν τους Βυζαντινούς ειδωλολάτρες
• Οι κάτοικοι των ανατολικών επαρχιών υποστηρίζουν την ανεικονική παράσταση του θείου : ο χριστιανισμός καθαρά πνευματική θρησκεία – δε συμβιβάζεται με την απεικόνιση του θείου με μορφή ανθρώπινη.
• Το βυζαντινό κράτος στηρίζεται σ’ αυτούς, για να αντιμετωπίσει τους πειρατές στα παράλια και τα νησιά , τους Σλάβους και τους Βούλγαρους στη Βαλκανική. Οι αυτοκράτορες αναγκασμένοι σχεδόν να υποστηρίξουν τους εικονομάχους
• Οι μοναχοί, των οποίων ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται,. είναι απαλλαγμένοι από τη στρατιωτική θητεία, σε μια εποχή που το κράτος κινδυνεύει από εξωτερικούς εχθρούς . Επιπλέον είναι αντίθετοι σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Είναι οι κυρίως υπέρμαχοι της λατρείας των εικόνων
• Οι μονές , αν και διαθέτουν μεγάλα κτήματα, είναι απαλλαγμένες από τη φορολογία – το κράτος ζημιώνεται οικονομικά
• Οι αυτοκράτορες  κάνουν μια γενικότερη προσπάθεια να υποτάξουν την Εκκλησία στη βούλησή τους

Έναρξη εικονομαχίας

• Ένας μεγάλος σεισμός στη Σαντορίνη ερμηνεύεται ως θεϊκή οργή για την ειδωλολατρική προσκύνηση των εικόνων
• Πρώτη εκδήλωση της εικονομαχίας η διαταγή του Λέοντα Γ’ να απομακρυνθεί μια εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη του Παλατιού

Ξεσπούν αντιδράσεις που απλώνονται ως τη Στερεά Ελλάδα – ο θεματικός

στόλος κινείται εναντίον του αυτοκράτορα, αλλά νικιέται σον Ελλήσποντο

• Το 730 το πρώτο επίσημο εικονομαχικό διάταγμα : κατά την εφαρμογή του έχουμε βασανισμούς, διώξεις, δημεύσεις περιουσιών των εικονολατρών
• Ο Πάπας αντιδρά στο διάταγμα και στρέφεται πλέον προς τους Φράγκους – αρχίζει να γίνεται φανερή η ρήξη Ανατολικής – Δυτικής Εκκλησίας

Κορύφωση

• Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε’ ανελέητη εκστρατεία εναντίον μοναχών και μοναστηριών που αποτελούσαν προπύργια εικονολατρίας . Οι διώξεις νομιμοποιούνται με τη Σύνοδο της  Ιέρειας
• Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος : η Ειρήνη η Αθηναία καταδικάζει την εικονομαχία

Αναζωπύρωση και τέλος Εικονομαχίας

Η τελική φάση πιο ήπια

• Το θέμα επαναφέρουν οι αυτοκράτορες Λέοντας Ε’ και Θεόφιλος
• Οριστική λύση από τη Θεοδώρα ( γυναίκα Θεόφιλου, κρυφή εικονολάτρισσα ) – επικυρώνει τα πρακτικά της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου

Οριστική αποτυχία του κράτους να υποτάξει οριστικά στη βούλησή του την Εκκλησία

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ( 6^ος – 9^ος αι )

Α. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 6^ος – 7^ος αι

• Τον 6^ο αι επιδημίες, φυσικές καταστροφές και πόλεμοι μειώνουν τον πληθυσμό της αυτοκρατορίας. Ωστόσο αρκετές πόλεις επιβιώνουν και μερικές μάλιστα ακμάζουν
• Οι αστικές δραστηριότητες περιορίζονται
• Το εξωτερικό εμπόριο

-          στην Ανατολή  περιορίζεται – οι Άραβες ελέγχουν τους χερσαίους εμπορικούς δρόμους  και τα λιμάνια της Ανατολής – επιβάλλουν υψηλούς τελωνειακούς δασμούς

-          Στη Δύση μειώνεται στο ελάχιστο – ο θαλάσσιες μεταφορές εξαιρετικά δύσκολες λόγω της πειρατείας

8^ος – 9^ος αι

-          Αύξηση πληθυσμού

-          Εμπόριο και οικονομία αρχίζουν να ανακάμπτουν

-          Τολμηρά δημοσιονομικά μέτρα από το Νικηφόρο τον Α’ ( «κακώσεις» )

1. Ακύρωση φοροαπαλλαγών και εγγραφή σε φορολογικούς καταλόγους

2. Επιβολή καπνικού φόρου στους παροίκους των μονών και των ναών  και στα φιλανθρωπικά ιδρύματα

3. Συλλογική ευθύνη της κοινότητας για την καταβολή φόρων

( αλληλέγγυον )

4. Απαγόρευση τοκογλυφίας

5. Δημιουργία κλήρων και για τους ναύτες – στρατιώτες

6. Υποχρέωση πλοιοκτητών να δανείζονται από το κράτος με υψηλό επιτόκιο

Β. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Η στρατιωτικοποίηση της βυζαντινής κοινωνίας εκφράζεται με :

• Την εμφάνιση οικογενειακών επωνύμων, που χαρακτηρίζουν μεγάλες στρατιωτικές οικογένειες
• Την ανέγερση πόλεων – κάστρων
• Τη βαθμιαία επέκταση του θεσμού των θεμάτων με τη δημιουργία νέων

( και ναυτικών)  και τη διαίρεση παλαιότερων σε μικρότερα

Γ’ ΕΠΟΙΚΙΣΜΟΙ

• Πρόβλημα για το Βυζάντιο η εγκατάσταση μεγάλου αριθμού Σλάβων στις ευρωπαϊκές επαρχίες. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με συγκροτημένη εποικιστική πολιτική :

Βυζαντινοί κάτοικοι από τη Μ. Ασία μεταφέρονται σε σλαβηνίες, για να ενισχύσουν την εκεί παρουσία των Βυζαντινών και αντίστροφα Σλάβοι μεταφέρονται κυρίως στη Μ.Ασία

• Από τα τέλη του 8^ου αι οι Σλάβοι σταδιακά ενσωματώνονται και αφομοιώνονται

Δ’ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΣΛΑΒΟΥ

• Εκδηλώνεται τον 8^ο αι στη Μ. Ασία στα χρόνια του Μιχαήλ Β’. Ο Θωμάς Σλάβος εμφανίζεται ως προστάτης των φτωχών και υπόσχεται φοροαπαλλαγές
• Ο Θωμάς στέφεται αυτοκράτορας από τον Πατριάρχη Αντιόχειας
• Η αναταραχή μεταδίδεται γρήγορα σε στρατό και στόλο. Μόνο τα 2 από τα 6 θέματα μένουν πιστά στον αυτοκράτορα
• Ο Θωμάς πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη, αλλά τελικά αναγκάζεται να λύσει την πολιορκία, συλλαμβάνεται και θανατώνεται
• Το κίνημα λιγότερο κοινωνική επανάσταση και περισσότερο εμφύλιος πόλεμος για τη διεκδίκηση του θρόνου και σύγκρουση μεταξύ κεντρικής εξουσίας και επαρχιών

ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ

Α. ΣΚΛΑΒΗΝΙΕΣ

• Μόνιμες εγκαταστάσεις Σλάβων στη Βαλκανική χερσόνησο
• Στο χώρο του Βυζαντίου οι σκλαβηνίες αρχικά ημιαυτόνομες αυτόνομες νησίδες, πλήρωναν φόρο υποτέλειας στο Βυζάντιο
• Από τις σκλαβηνές στα βορειοδυτικά της Βαλκανικής θα προκύψουν τον 9^ο αι τα κρατίδια των Σλάβων και των Κροατών – η ύπαρξη τους θα διευκολύνει τον εκχριστιανισμό των δύο λαών
• Οι σκλαβηνίες στα νότια της χερσονήσου ενσωματώνονται σταδιακά στο βυζαντινό κράτος

Β. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ

• Τον 7^ο αι ιδρύεται το κράτος των Βουλγάρων – νικούν το βυζαντινό στρατό και  κατακτούν τα εδάφη μεταξύ Αίμου, Δούναβη και Ευξείνου Πόντου
• Το βυζάντιο αναγκάζεται να αποδεχτεί τη νέα κατάσταση – η διείσδυση Σλάβων στην περιοχή την έχει αποσπάσει ουσιαστικά από τον έλεγχο του Βυζαντίου
• Κατά περιόδους Βυζαντινοί και Βούλγαροι συμμαχούν
• Τον 8^ο αι ο Κωνσταντίνος ο Ε’ προσπαθεί να καταλύσει το βουλγαρικό κράτος εκμεταλλευόμενος την εσωτερική κρίση που αντιμετωπίζει λόγω της σύγκρουσης της φιλοβυζαντινής με την αντιβυζαντινή μερίδα. Το Βυζάντιο επικρατεί και αποκαθιστά την υπεροχή του – δεν καταφέρνει όμως να καταλύσει το βουλγαρικό κράτος

Κρούμος

9^ος αι – το κράτος του πλέον ισχυρό  -συγκρούεται με τον Νικηφόρο Α’ και τον συντρίβει. Ο αυτοκράτορας νεκρός στο πεδίο της μάχης. Ο Κρούμος προελαύνει μέχρι την Κωνσταντινούπολη – ο ξαφνικός θάνατός του όμως απαλλάσσει το Βυζάντιο από ένα επικίνδυνο εχθρό – ο διάδοχός του υπογράφει 30ετή συνθήκη ειρήνης

Οργάνωση του βουλγαρικού κράτους

• Δύο φυλετικά στοιχεία : οι  πρωτοβούλγαροι και οι Σλάβοι
• Την πολιτική του κράτους καθορίζουν ο χάνος και ο πρωτοβουλγαρική αριστοκρατία, ενώ οι Σλάβοι ηγέτες των σκλαβηνιών έχουν  ως ένα βαθμό αυτονομία
• Τον 9^ο αι αποδυναμώνονται ο Σλάβοι ηγεμόνες και ενισχύεται η κεντρική εξουσία
• Οι Βούλγαροι εκσλαβίζονται λόγω της αριθμητικής υπεροχής των Σλάβων – αποκτούν εθνική ομοιογένεια

ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΡΟΒΙΓΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΡΟΛΙΔΩΝ

Α. Η εποχή των Μεροβιγγείων και η κρίση του Φραγκικού κράτους

• Το βασίλειο των Φράγκων ιδρύεται στα τέλη του 5^ου αι από το γενάρχη της δυναστείας των Μεροβιγγείων και γίνεται το ισχυρότερο κράτος στη Δύση
• Λόγω της ανικανότητας των διαδόχων παρακμάζει οικονομικά και πολιτιστικά και διασπάται
• Στα τέλη του 7^ου αι η κατάσταση σε αδιέξοδο, μόνος σταθερός παράγοντας η Εκκλησία

Β. Ο Κάρολος και η ακμή της φραγκικής δύναμης

• Ο αυλάρχης Κάρολος Μαρτέλ καταφέρνει να αναχαιτίσει τους ‘Άραβες στο Πουατιέ της Γαλλίας – το αξίωμα του αυλάρχη αποκτά αυξημένο κύρος
• Αναλαμβάνει την εξουσία και γίνεται ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών
• Ο γιος του Καρόλου , Πιπίνος, στέφεται αυτοκράτορας από τον Πάπα και ως αντάλλαγμα του δωρίζει την περιοχή από τη Ραβένα μέχρι τη Ρώμη – ίδρυση παπικού κράτους
• Ο διάδοχος του Πιπίνου Κάρολος ο Μέγας ( Καρλομάγνος ) επεκτείνει τα σύνορα του κράτους  στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης
• Ο Καρλομάγνος οργανώνει διοικητικά το κράτος του σε 200 κομητείες,  ενεργοποιεί το θεσμό των βασιλικών απεσταλμένων με σκοπό να ελέγχει την εφαρμογή των διαταγμάτων του και προβαίνει σε εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις

Γ’ Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών

• Ο Κάρολος καταλύει το κράτος των Λογγοβάρδων
• Το Βυζάντιο προσπαθεί να προσεγγίσει διπλωματικά τον Κάρολο, αλλά οι σχέσεις τους οδηγούνται  σε ρήξη
• Χριστούγεννα του 800 : ο Πάπας στέφει τον Κάρολο αυτοκράτορα του ρωμαϊκού κράτους
• Το Βυζάντιο σκανδαλίζεται – θεωρεί τη στέψη του Καρόλου σφετερισμό των νομίμων δικαιωμάτων του στη ρωμαϊκή κληρονομιά
• Τελικά, και ενώ το Βυζάντιο αναμένει την επίθεσή του, ο Κάρολος παίρνει διπλωματικές πρωτοβουλίες και εξομαλύνει τις σχέσεις του με το Βυζάντιο
• Η πολιτιστική και θρησκευτική διάσταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης γίνεται και πολιτική

Δ’ Η διάσπαση της αυτοκρατορίας του Καρόλου

• Μετά το θάνατο του Καρόλου η διοικητική εν΄΄οτητα του κράτους κλονίζεται
• Τελικά με τη συνθήκη του Βερντέν η αυτοκρατορία διασπάται σε τρία μέρη, από τα οποία προκύπτουν τα σημερινά κράτη της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας"

Προέλευση σχεδιαγράμματος:

http://myedupage.wordpress.com/2011/10/22/ιστορια-β-λυκειου-συνοπτικα-σχεδιαγρ/



Βιντεοπαρουσίαση:

Προέλευση βιντεοπαρουσίασης:
http://www.youtube.com/watch?v=TcrrycKox1M